„Mały kleszcz – duży problem” – co trzeba wiedzieć o kleszczach!

Miesiące letnie, wakacje, czas wolny sprzyjają częstszemu korzystania z form wypoczynku na świeżym powietrzu w parkach i lasach oraz noszeniu lżejszego ubioru, zwiększają równocześnie ryzyko pokąsania przez kleszcze mogące przenosić groźne dla zdrowia, bakterie, wirusy i pierwotniaki. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Koninie podaje najważniejsze informacje, dotyczące problematyki kleszczy.

Kleszcze – najważniejsze informacje:
Kleszcze są pajęczakami, wykazują ogromną wytrzymałość na zmienne warunki otoczenia, a ich aktywność trwa od marca do listopada – z krótką przerwą na gorące miesiące letnie, gdy temperatura wzrasta powyżej 25°C. Kleszcze poszukują żywicieli najintensywniej wiosną i jesienią w porze przedpołudniowej i przedwieczornej. W cyklu rozwojowym kleszcz przechodzi trzy stadia, które różnią się wielkością: larwa (prawie przeźroczysta, niewidoczna dla oka), nimfa (wielkości główki od szpilki) i imago (stadium dojrzałe) i każde z nich może potencjalnie przenosić zakażenie. Kleszcze żywią się krwią zwierząt i ludzi.

Miejsca występowania kleszczy
Do spotkania z kleszczem najczęściej dochodzi w miejscach porośniętych trawą lub krzewami. Zarośla stanowią bowiem idealne miejsce oczekiwania na swoją „ofiarę”. Spacerując po lesie, łące lub parku czy wypoczywając na rzeką albo jeziorem jesteśmy narażeni na spotkanie kleszcza. Coraz częściej można je spotkać w miastach: parkach, skwerach, przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach. Polują aktywnie (zwłaszcza larwy) lub czekają na liściu, źdźble trawy i zahaczają się, gdy obok przechodzi upatrzony żywiciel. Reagują na wibracje, zapach, stężenie dwutlenku węgla i ciepło jego ciała. W ułamku sekundy potrafią haczykami na końcach odnóży zaczepić się o skórę, sierść, ubranie. Kleszcze nie skaczą, nie spadają z drzew. Choć wkłuwają się dość głęboko w skórę, jest to w zasadzie niewyczuwalne, ze względu na obecność w ich ślinie substancji znieczulającej. Kleszcze po wessaniu krwi powiększają swoją objętość nawet 10-krotnie.

Jak się chronić przed kleszczami?
Kleszcze dostają się na nasze ubranie lub skórę bezpośrednio z roślin. Przechodząc przez zarośla możemy zebrać kleszcza z liścia lub źdźbła trawy, dlatego  istotne jest właściwe ubranie. Wybierając jasną odzież szybciej i łatwiej dostrzeżemy kleszcza natomiast zakładając bluzę z długim rękawem lub kurtkę, długie spodnie, zakryte buty oraz kapelusz lub czapkę utrudnimy pasożytom dostęp do skóry. Dodatkowym zabezpieczeniem są środki odstraszające kleszcze (repelenty). Stosujmy je jednak ostrożnie, zgodnie z zaleceniami producenta umieszczonymi na opakowaniu. Po powrocie do domu dokładnie obejrzyjmy skórę (także w zagłębieniach ciała, np. za uszami czy w zgięciach kolan) ugryzienie kleszcza jest bezbolesne i nieproszony gość może pozostać niezauważony na naszym ciele nawet przez kilka dni. Pomocne w pozbyciu się kleszczy jest również wyczesanie włosów i umycie całego ciała.

Jak usunąć kleszcza? Pamiętaj!
Jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia. W czasie żerowania mogą przenieść groźne dla zdrowia bakterie wywołujące np. boreliozę, czy wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). Ocenia się, że nawet jeśli kleszcz był zakażony to w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od momentu ukąszenia – liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie. Tkwiącego w skórze pajęczaka nie wolno niczym smarować (masłem, kremem, wazeliną), zgniatać, przypalać czy polewać spirytusem, ponieważ kleszcz dusząc się – wymiotuje, co zwiększa ryzyko zakażenia. Należy go jak najszybciej usunąć za pomocą specjalnego urządzenia np.: kleszczołapek, „lassa”, szczypczyków do usuwania pasożytów, dostępnych w aptece. Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry i ruchem lekko obrotowym energicznie pociągnąć do góry. Miejsce po usunięciu kleszcza trzeba zdezynfekować i sprawdzić, czy w skórze nie został jego fragment. W przypadku jątrzenia ranki, pojawienia się rumienia oraz innych objawów czy wątpliwości należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Badanie kleszcza usuniętego ze skóry, w celu sprawdzenia czy jest on nosicielem chorób, nie jest uznawane jako metoda diagnostyczna.

Kleszcze groźne dla zdrowia!
Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Widoczne objawy w postaci okrągłego lub owalnego rumienia o czerwonym zabarwieniu mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Objawy te są niebolesne, zmieniające się wraz z upływem czasu aż do całkowitego zniknięcia. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy grypopodobne oraz senność czy zaburzenia równowagi. Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową wyłącznie pod kontrolą specjalisty. Jeżeli u chorego nie występuje typowy rumień wędrujący rozpoznanie boreliozy wykonuje się poprzez badanie krwi. Zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które uodparnia nasz organizm na tę chorobę. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy, do którego zachęcamy !
Profilaktyka chorób odkleszczowych – projekt edukacyjny „Mały kleszcz – duży problem?

Ze względu na gwałtowny wzrost liczebności kleszczy oraz zwiększenie się obszarów ich występowania (coraz częściej można je spotkać w miastach: parkach, skwerach, przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach) bardzo ważna jest edukacja społeczeństw w tym temacie. Celem projektu edukacyjnego „Mały kleszcz – duży problem?”, realizowanego na terenie woj. wielkopolskiego od 2018 roku, jest wzrost poziomu wiedzy społeczeństwa na temat kleszczy, związanych nimi zagrożeń oraz profilaktyka chorób odkleszczowych. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej z terenu woj. wielkopolskiego w ramach realizacji ww. projektu przeprowadzili liczne szkolenia i pogadanki skierowane głównie do harcerzy, seniorów, grzybiarzy, działkowców, kierowników i opiekunów dzieci i młodzieży w trakcie wypoczynku letniego oraz koordynatorów edukacji zdrowotnej  czy pielęgniarek środowiska szkolnego. Wszelkie działanie edukacyjne połączone były z rozdawnictwem materiałów informacyjno-edukacyjnych na temat kleszczy oraz instruktażem prawidłowego ich usuwania.

Źródło:
– Kleszcze – poważne zagrożenie dla naszego zdrowia – Główny Inspektorat Sanitarny – Portal Gov.pl (www.gov.pl),
– Wojewódzki projekt edukacyjny „Mały kleszcz – duży problem?” – WSSE Poznań – Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu – Portal Gov.pl (www.gov.pl),
W załączeniu:
– elektroniczna wersja infografiki związane z kleszczami i chorobami odkleszczowymi: 1, 2, 3.

A.M-B.

Foto z portalu www.kleszcze.info.pl